ЙЫРҘАН КӨС АЛАМ

- Ришат Рәҡипович, һеҙ 70-кә аяҡ баҫаһығыҙ, иғтибар итеп барһағыҙ, беҙҙең гәзит юбилярҙар менән күҙгә-күҙ ҡарашып йылы һөйләшеү үткәрә. Һеҙҙең менән дә бөгөнгө әңгәмәбеҙгә бик шатбыҙ.

Һеҙ Ырымбур өлкәһенең Переволоцк районында тыуғанһығыҙ, яратып “сит кеше” тибеҙ. Ошоға үҙегеҙ нисек ҡарайһығыҙ?

- Башҡортостан элек ифрат ҙур булған бит, аҙаҡ бүлгәндәр, мейестән сыҡҡан ҡалас кеүек бүлеп өләшкәндәр. Беҙҙә Мөхәмәтша Буранғолов, Сәғит Ағиш, Рауил Бикбаев, Ғабдулла Амантай кеүек халҡыбыҙҙың йөҙөк ҡашы булырҙай шәхестәр тыуған, шул арҙаҡлы улдарыбыҙҙы ла ситтәр исемлегенә керетәйекме улай булғас?

Мин үҙемде Башҡортостанда тыуған илемдә итеп тоям. Сөнки был изге төбәк - беҙҙең һәр беребеҙҙең дә тыуған бишеге, һәм унда беҙ ят бауыр түгел.

- Тыуған яҡтарығыҙға ҡайтып йөрөйһөгөҙмө, ул яҡтарҙа йәшәгән милләттәштәребеҙҙең хәлдәре нисек?

- Рух көслө унда. Ерле халыҡ, борондан килгән. Элек немецтар тулғайны. Мәктәпкә барырға ла күрше немец ауылына ине, көн дә 4 км йөрөп 11 класҡа тиклем уҡыным. Хәҙер улар күсеп бөттө, күскән ваҡытта юлдарына 10-ар мең бирҙеләр.

Беҙҙең халыҡ бер ҡайҙа ла күсмәне, ата-бабаларының ҡандары тамған ошо ерҙә ҡалдылар. Колхоздар тарҡалғанда, әлбиттә, тетрәнеү кисерҙеләр. Шулай ҙа һәр кем тырыша, дәүләттән генә көтөп ултырып булмай. Фермерҙар бар, улар ҙа эшләй. Ләкин күптәрҙә, бындағы кеүек үк, ялҡаулыҡ көслө.

Һуңғы йылдарҙа ауылдарҙы ҡалдырып китеүселәр өсөн йән әрней. Сөнки ауылдарыбыҙ бөтһә, ысынлап та, Ырымбур өсөн башҡорттар сит кешеләр буласаҡ.

- Һеҙҙе табип булараҡ ҡына түгел, ә үҙ халҡының патриоты итеп тә беләбеҙ. Бер заман ҡоролтайға яңы рәйес булып Әмир Ишемғолов килгәс, Силәбе, Ырымбур, Һамар, Пермь, Ҡурған өлкәләрендә йәшәгән башҡорттарҙы бергә тупларға, тигән фекер әйткәйне, һеҙ шуға нисек ҡарайһығыҙ? Шул милләттәштәребеҙ күсеп килһә, Башҡортостанда башҡорттар күбәйер ине.

- Берҙән, бының өсөн ныҡлы база булырға тейеш. Икенсенән, тыуған ер тигән нәмә бар. Тырышып ҡына үҙ ереңдә йәшәүгә ни етә? Эштең ояты булмай, эштән ҡурҡмаҫ кәрәк. Күмертауҙа 42 йыл эшләйем, отпуск ваҡытында бер ҡайҙа ла ял иткәнем юҡ, ә һәр саҡ өҫтәмә аҡса эшләнем. Һарайҙар ағарттым, балалар баҡсаһы, мәктәп, фермаларҙы ремонтланым, ҡыйыҡтарын да яптым, иҙәндәрен түшәнем, пилорамдан да ситтә ҡалмай торғайным. Унан тыш төнгөлөккә дежурствоға йыш ҡалдым. Ул саҡта берешәрләп дежур итә торғайныҡ. 1977 йылда Яңы йыл кисендә дежурҙа булдым. Шул төндә 37 кешене ҡабул иттем, һуҡыр эсәккә 2 операция эшләнем, ҡул-аяҡтары һынғандар ҙа күп килде. Хәҙер шулай булды, тип һөйләһәм, ышанмайҙар ҙа хатта. Бынан тыш иртәгеһенә эшкә лә ҡалаһың.

- Ә хәҙер регламент буйынса бер сирлегә 10 минут ҡына бүленә түгелме һуң?

- Кем уға ҡарап торһон инде. Бына мин апрель-июнь айҙарында көнөнә 100-әрләгән кеше ҡабул итәм. Мәктәпкә, балалар баҡсаларына барыусылар, студенттар был ваҡытта медосмотр үтә. Уларҙан тыш әллә күпме сирлеләр килә.

- Исемегеҙ күптәргә таныш, һеҙҙе барыһы ла хирург булараҡ белә, хөрмәт итә. Совет заманында ла эшләгәнһегеҙ, хәҙерге менән сағыштырғанда медицина ҡайһы ваҡытта яҡшыраҡ булды, үҙгәрештәр бармы?

- Заманса ҡорамалдар, технология күпкә алға китте, әлбиттә. Хәҙерге йәштәр ҙә компьютерҙы, теорияны, техниканы яҡшы белә, ләкин, ҡыҙғанысҡа ҡаршы, кешегә мөнәсәбәттәре бөтөнләй икенсе. Уларҙың эшкә килгәндә әҙерлектәре юҡ, халыҡ менән һөйләшә белмәйҙәр, уҡытыу системаһы шулай ҡоролған. Мин үҙем 4-се курста уҡығанда операция яһай торғайным. Врачтарға психолог та булырға кәрәк. Мәҫәлән, миңә килгән ауыл балаларына, һаумы, улым, әйҙә үт, исемең нисек, тип башҡортсалап өндәшһәң, уларҙың күҙҙәре янып китә. Үҙҙәрен ышаныслы тота башлайҙар. Сирле өсөн йылы һүҙ кәрәк.

- Медицина буйынса юғары уҡыу йортона инергә теләүсе ҡыҙҙар һәм егеттәребеҙ бик күп. Иң күп конкурс медицинаға, йәштәр уҡырға атлығып тора. Уҡырға инергә йүнәлтмә алалар ҙа аҙаҡ районға, хатта Күмертауға эшкә ҡайтмайҙар.